Συνέντευξη του Νίκου Δ. Σαμπαζιώτη, εκδότη των εκδόσεων «Αρχονταρίκι», στον Απόστολο Καραμπερόπουλο.
Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζουμε, με την ευκαιρία των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ένα ξεχωριστό βιβλίο με τίτλο «ΜΕΡΕΣ αποκάλυψης στην Ιωνία. Το δράμα των Ελλήνων της Ιωνίας (1914-1922)». Ο εκδότης των εκδόσεων «Αρχονταρίκι», οι οποίες δραστηριοποιούνται εδώ και 17 χρόνια στο χώρο του βιβλίου, ο Πειραιώτης κ. Νίκος Δ. Σαμπαζιώτης, είχε την καλωσύνη να μας δώσει αυτή τη συνέντευξη.
– Κύριε Σαμπαζιώτη, με αφορμή το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις σας, σκεφθήκαμε να σας έχουμε κοντά μας μ᾽ αυτή τη συζήτηση. Πολλά έχουν γραφτεί και ακουστεί αυτή την επετειακή χρονιά για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το βιβλίο όμως αυτό είχε κάτι το διαφορετικό. Θα θέλατε να μιλήσουμε γι᾽ αυτό;
– Κατ᾽ ἀρχάς πολλές ευχαριστίες, κύριε Καραμπερόπουλε, για τη φιλοξενία σας! Ο συγγραφέας Γιώργος Παπαθανασόπουλος, ό,τι γράφει είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας ιστορικής έρευνας, αλλά κυρίως ζώσες μαρτυρίες συγγενών του, ιδιαίτερα της γιαγιάς και της μητέρας του, οι οποίες βίωσαν όλο το μαρτύριο της προσφυγιάς. Όπως λέει ο ίδιος: «…είπα να συγκεντρώσω και να τις κάνω βιβλίο για να μη χαθούν μετά τον θάνατό μου και να μείνουν παρακαταθήκη ζωής και μνήμης των παιδιών και των εγγονών μου και, γενικότερα, των Μικρασιατών».
Το βιβλίο ξεχωρίζει, κύριε Καραμπερόπουλε, για δύο λόγους.
Πρώτον, γιατί ο συγγραφέας τονίζει ότι η γενοκτονία των Ελλήνων δεν αρχίζει και τελειώνει το 1922. Αρχίζει το 1914 μετά από απόφαση του καθεστώτος των Νεοτούρκων. Οι περισσότεροι συγγραφείς ρίχνουν το βάρος της διήγησής τους στην Καταστροφή, στις σφαγές, στη γενοκτονία, στην προσφυγιά κ.λπ. Βεβαίως, στο ιστορικό αυτό μυθιστόρημα αναφέρονται και αυτά, αλλά και το ξεκίνημα και η πορεία της γενοκτονίας μέσα από αδιάσειστα ντοκουμέντα.
– Ποιο είναι, κύριε Σαμπαζιώτη το δεύτερο στοιχείο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει από τα τόσα άλλα που κυκλοφορούν;
– Πολλά έχουν γραφτεί για τον Ελληνισμό της Ιωνίας. Ελάχιστα όμως για τον ρόλο της Εκκλησίας. Η Εκκλησία ήταν ο κύριος παράγοντας συνέχειας του Ελληνισμού. Υπήρξε μια αξιοθαύμαστη ενότητα και συνεργασία κλήρου και λαού, που οδήγησε στο θαύμα της επιβίωσης και της ανάπτυξης των Ελλήνων στη Μικρά Ασία. Για τη συμβολή του κλήρου στην πολύκλαυστη Μικρασιατική Καταστροφή, αναφέρεται ο κ. Παπαθανασόπουλος με ξεχωριστή προσέγγιση, αφού ο παππούς του, ο παπα-Γιώργης, μέσα στις σελίδες του βιβλίου έχει πρωταγωνιστική θέση.
– Κρατάμε το βιβλίο στα χέρια μου, και αυτό που είπατε το διακρίνουμε και στο εξώφυλλο του βιβλίου.
– Ναί, κύριε Καραμπερόπουλε. Στο εξώφυλλο εμφανίζεται η ιστορική φωτογραφία με τους ιερείς και τα στελέχη της Βυζαντινής χορωδίας του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Αθανασίου Μαγνησίας της Μικράς Ασίας. Πρώτος από αριστερά είναι ο παππούς μου, ο παπα-Γιώργης.
Στο σημείο αυτό να πούμε στους αναγνώστες σας, ότι το δράμα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας μέσα στο βιβλίο, εκτός από τη Μαγνησία, εκτυλίσσεται στη Σμύρνη, στο Σιβρισάρ, στη Φώκαια, στο Αϊδίνι, στην Μενεμένη, στον Κασαμπά, στο Χορόσκιοϊ, στο Κασαμπόβασι, στο Μουραντιέ-Χαμιντιέ και σε μερικά άλλα μέρη. Πέρα από τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, ρόλο έχουν και ιστορικά πρόσωπα της εποχής.
– Διαβάζοντας, κύριε Σαμπαζιώτη, το βιβλίο παρακολουθούμε τα μαρτύρια και τους διωγμούς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας μ᾽ έναν τρόπο που συναρπάζει και συγκινεί! Εύστοχα ένας βιβλιοκριτικός ανέφερε πως το βιβλίο «γράφτηκε περισσότερο με δάκρυ και λιγότερο με μελάνι»!
– Ο συγγραφέας, με το λογοτεχνικό του ταλέντο, μας παραδίδει ένα συγκλονιστικό ιστορικό βιβλίο, εθνική συνεισφορά θα μπορούσαμε να πούμε. Κρατάει άσβεστη τη φλόγα του Ελληνισμού και διαφυλάσσει την αγάπη για τις αλησμόνητες πατρίδες!
Τον κ. Παπαθανασόπουλο μπορούμε να τον κατατάξουμε στους εξαίρετους εκείνους Έλληνες που μετέτρεψαν τον πόνο τους για τις χαμένες πατρίδες σε δημιουργία!
Και όπως λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά, κ. Καραμπερόπουλε: «Χάθηκαν αλήθεια οι πατρίδες; Όχι! Γιατί ό,τι αγαπάμε δεν πεθαίνει!».
– Απ᾽ ό,τι διαβάσαμε, κ. Σαμπαζιώτη, η κορυφαία στιγμή της αφήγησης, βρίσκεται στις σελίδες όπου εξιστορείται η δραματική φυγή των Ελλήνων από την Ιωνία κυνηγημένων από τους Τσέτες.
– Αυτή είναι και μια από τις κεντρικές ιδέες του βιβλίου, όπως και στον υπότιτλό του προβάλλεται και σ᾽ αυτήν αναφέρεται συχνά ο συγγραφέας. Οι Τσέτες που σκορπούσαν στο διάβα τους την αισχύνη και τον θάνατο, σφάζοντας, βιάζοντας, πυρπολώντας και καταστρέφοντας τα πάντα.
Το καλοκαίρι του 1922 όλοι προσπαθούσαν να φθάσουν στη Σμύρνη. Τα υπόγεια των σπιτιών γέμισαν από κόσμο που έσπευδε να κρυφθεί εκεί. Ακόμα και τα νεκροταφεία έγιναν κρυσφύγετα των απελπισμένων Ελλήνων! Η μεγάλη κόρη της γιαγιάς του συγγραφέα, η μητέρα του Αγγελική, πέρασε μια εβδομάδα στο νεκροταφείο χωρίς νερό και φαγητό! Η γιαγιά τού κ. Παπαθανασόπουλου έχασε τα ίχνη της κόρης της Αγγελικής, αλλά κατάφερε να φθάσει στη Σμύρνη και τελικά να μπει σ᾽ ένα πλοίο για τον Πειραιά.
Το πώς βρέθηκαν στην Ελλάδα μάνα και κόρη, φαντάζει σαν όνειρο! Και στο σημείο αυτό, κ. Καραμπερόπουλε, οι σελίδες γεμίζουν δάκρυα, όπως μας αναφέρουν πολλοί αναγνώστες!
– Κύριε Σαμπαζιώτη, κλείνοντας τη συνέντευξη θα μου επιτρέψετε μια δική μου διαπίστωση. Παρά το δράμα των Ελλήνων, οι σελίδες του βιβλίου προσφέρουν μοναδικά ελπιδοφόρα μηνύματα, αφού οι ήρωες του συγγραφέα Γιώργου Παπαθανασόπουλου έδειξαν συγκλονιστικό θάρρος, ανεπανάληπτη πίστη και θεληση για ζωή.
–Κύριε Καραμπερόπουλε ακριβώς αυτό που είπατε είναι και το καλύτερο κλείσιμο της συζήτησής μας. Όλα όσα αναφέρατε μόλις τώρα μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα για τη ζωή μας τις δύσκολες αυτές στιγμές που περνάμε.
