Εφημερίδα Κοινωνική

Ο αργυραμοιβός της Τρούμπας που έφτασε να γίνει δήμαρχος Πειραιά – Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης

 Breaking News

Ο αργυραμοιβός της Τρούμπας που έφτασε να γίνει δήμαρχος Πειραιά  – Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης
24 Φεβρουαρίου 2022

banner_milesis

 *«Από πέτρα και θάλασσα-Οδοιπορικό στην ιστορία του Πειραιά» κάθε Πέμπτη στην εφημερίδα Κοινωνική

Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης*

Αυτή είναι η ζωή και το έργο ενός ανθρώπου, που από το 1914 έως το 1925 βρισκόταν κατά διαστήματα, στη θέση του Δημάρχου Πειραιά, μιας πόλης που τότε ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό στην Ελλάδα.

Ο Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε το 1860 στο μικρό χωριό Λάβδα της Ανδρίτσαινας, της επαρχίας Ολυμπίας. Μικρός ακόμα στην ηλικία ξεκίνησε με έναν φίλο του για την Τρίπολη αλλά δόθηκε παραγγελία να τον γυρίσουν πίσω στο χωριό του, καθώς φάνηκε στους εργοδότες του ως προς την όψη καχεκτικός και αδύνατος για να εργαστεί. Μη αντέχοντας και πάλι την επιστροφή στο χωριό, γρήγορα έγραψε σε έναν θείο του, τον Παναγιώτη Μητρόπουλο, να τον προσλάβει παραπαίδι στο εμπορικό του. Πραγματικά αυτό έγινε, αλλά το μαγαζί δεν είχε τόση δουλειά ώστε ο θείος του να χρειάζεται και βοηθό. Πέρασε ένα έτος μέχρι που ο θείος του βρέθηκε στο Ναύπλιο για έναν γάμο. Παντρευόταν ο Θεόδωρος Μαργέλος, γνωστός εργοστασιάρχης οινοπνευματοποιίας στο Ναύπλιο, ο οποίος την εποχή εκείνη ζητούσε προσωπικό για το εργοστάσιό του. Έτσι ο θείος του Αναστάση βλέποντας ότι ο ίδιος δουλειά δεν είχε, πρότεινε στον Μαργέλο να πάρει τον μικρό Αναστάση στη δούλεψή του. Παρά το γεγονός ότι η δουλειά εκεί ήταν σκληρή για ένα μικρό παιδί και διαρκούσε δεκαπέντε ώρες καθημερινώς ο Αναστάσης έμενε στο πόστο του. Μέχρι που μια μέρα μπερδεύτηκε στο στόμιο ενός καζανιού και κάηκε από το περιεχόμενο του καζανιού σοβαρά. Έμεινε στο κρεβάτι τρεις μήνες και στο εργοστάσιο δεν ξαναπήγε. Εργάστηκε ως υπηρέτης στο σπίτι του αφεντικού. Αγάπησε κρυφά την κόρη του την Μαρία, που δεν τόλμησε όμως ούτε να την κοιτάξει, πόσο μάλλον να εκφράσει τα αισθήματά του για εκείνη, αφού δεν ήταν παρά ένα παραπαίδι στο σπίτι ενός πλουσίου.

Συνολικά στον Μαργέλο έμεινε για επτά χρόνια. Από το 1873 έως το 1879. Με τα χρήματα που μάζεψε την περίοδο εκείνη συνεταιρίστηκε με έναν φίλο του και αποφάσισαν από κοινού να ανοίξουν στο Ναύπλιο ένα μπακάλικο. Το μαγαζί τους πήγαινε καλά, έπρεπε όμως να το κλείσουν καθώς και οι δύο όφειλαν να κάνουν τη στρατιωτική τους θητεία. Έπρεπε πάση θυσία να ξεπουλήσουν το εμπόρευμα αλλιώς θα έχαναν τα χρήματά τους. Εκείνη την εποχή από τύχη Φρούραρχος Ναυπλίου ήταν κάποιος Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος. Καθαρή σύμπτωση, καθώς συγγένεια με το νεαρό Αναστάση δεν υπήρχε. Ωστόσο ο Αναστάσης παρουσιάστηκε στον Φρούραρχο και στο όνομα «των κοινών ονομάτων τους» ζήτησε να υπηρετήσει στο Ναύπλιο, ώστε στις εξόδους του να διευθετήσει το ζήτημα του εμπορεύματος του μπακάλικου. Έτσι κι έγινε.  Όταν απολύθηκε ο Αναστάσης και με τα χρήματα που είχε από το εμπόρευμα του μπακάλικου, αγόραζε φρούτα και λαχανικά και με ένα μουλάρι τα έφερνε στον Πειραιά. Αυτή υπήρξε ουσιαστικά η πρώτη επαφή του με την πόλη! Σε μια από τις εμπορικές του επισκέψεις στον Πειραιά συναντήθηκε με δύο γνωστούς του από το Ναύπλιο, που ήταν ήδη πετυχημένοι εργοστασιάρχες. Αυτοί τον συμβούλεψαν ότι στον Πειραιά θα πιάσει χρήματα στα χέρια του μόνο αν γίνει αργυραμοιβός!  Κι αυτό διότι τότε οι περισσότεροι έμποροι στον Πειραιά αναζητούσαν χρήματα για να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους κι άλλοι να στήσουν νέες. Η ευκαιρία για όσους ήταν αργυραμοιβοί (δηλαδή σαράφηδες) ήταν μεγάλη. Ο Παναγιωτόπουλος άνοιξε το πρώτο σαράφικο στην Τρούμπα, που ήταν όμως κινητό. Έστησε έναν πάγκο στις εισόδους διαφόρων κτηρίων για να μη βρέχεται. Η δουλειά του σαράφη για τον Παναγιωτόπουλο απέδιδε κέρδος και σύντομα απέκτησε πολλά χρήματα. Τότε ζήτησε σε γάμο την κόρη του παλαιού του αφεντικού από την εποχή του Ναυπλίου, την Μαρία Μαργέλου την οποία επιθυμούσε από μικρός, αλλά που μέχρι τότε δεν τολμούσε να κοιτάξει. Η εργασία του Παναγιωτόπουλου στο μεταξύ βρίσκει νέους δρόμους οικονομικής ανάπτυξης λόγω του ότι εξαργυρώνει τσεκ που οι ομογενείς στην Αμερική στέλνουν πίσω στην πατρίδα για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους. Οι περισσότεροι συγγενείς ομογενών προτιμούν να το κάνουν στο κινητό σαράφικο του Παναγιωτόπουλου στην Τρούμπα, που οι διατυπώσεις είναι ανύπαρκτες όπως και οι ερωτήσεις.

Ο δρόμος για τη δημιουργία της «Τράπεζας Παναγιωτόπουλου» είναι πλέον ανοιχτός! Η Τράπεζα αυτή που στην ουσία ξεκίνησε από το πάγκο της Τρούμπας έφτασε να εμφανίζει το 1890 κύκλο ημερήσιων συναλλαγών ύψους 30 εκατομμυρίων δραχμών! Μονάχα το κατάστημα της τράπεζας στον Πειραιά απασχολούσε 55 υπαλλήλους, ενώ η τράπεζα μέσω αντιπροσώπων έδινε παρουσία σε 250 διαφορετικά σημεία της επικράτειας! Με κέντρο τον Πειραιά η τράπεζα δημιουργεί υποκαταστήματα στις Η.Π.Α. και στη Γαλλία. Σε αυτά βρίσκονται επικεφαλής οι γιοι του Θεόδωρος και Γιάγκος Παναγιωτόπουλος. Ο Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος παράλληλα δημιουργεί επιχείρηση καπνού, γίνεται μέτοχος στην εταιρεία «ΡΕΑ» που παρασκευάζει εμφιαλωμένα κρασιά. Δημιουργεί εταιρεία ελαστικών, αγοράζει ακτοπλοϊκά και φορτηγά καράβια. Για το σκοπό αυτό συναντούμε το όνομα Παναγιωτόπουλου σε διαφορετικές επιχειρήσεις την εποχή εκείνη. Μέχρι και στην ίδρυση Τυπογραφείου για την οποία ο Παναγιωτόπουλος έκανε την επένδυση ενός εκατομμυρίων δραχμών. Το ζεύγος Αναστάσιου και Μαρίας Παναγιωτόπουλου απέκτησαν συνολικά επτά παιδιά. Οι τρεις κόρες του τέλεσαν γάμους με πετυχημένα στελέχη της Πειραϊκής κοινωνίας. Τον μεγαλέμπορο Καζανόβα, τον βιομήχανο Βούρβουλη και τον εφοπλιστή Χατζηπατέρα. Σε ηλικία περίπου πενήντα ετών αποφάσισε να ασχοληθεί και με την πολιτική. Το 1910 έβαλε για πρώτη φορά υποψηφιότητα για βουλευτής Αττικοβοιωτίας (εκεί υπάγονταν οι βουλευτές Πειραιώς), και εξελέγη. Έως το 1914 εξελέγη βουλευτής ακόμα δύο φορές. Στήριζε πολιτικά και οικονομικά το κόμμα των Φιλελευθέρων και υπήρξε χρηματοδότης (μέσω της Τράπεζάς του) του Ελευθερίου Βενιζέλου. Καθώς όμως στερείτο ακαδημαϊκής μορφώσεως δεν του ταίριαζε η θέση του βουλευτή. Έτσι ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος του πρότεινε τη θέση του Δημάρχου Πειραιώς. Ο Πειραιάς αποτελούσε τότε το λεγόμενο «Κάστρο του Βενιζελισμού» και οι υποψήφιοι του Βενιζέλου γρήγορα γίνονταν αρεστοί από τον κόσμο. Στις 24 Μαρτίου του 1914 ο Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος εκλέγεται για πρώτη φορά Δήμαρχος Πειραιά. Διαδέχθηκε τον Δημοσθένη Ομηρίδη Σκυλίτση το γνωστό και ως στρατιώτη δήμαρχο.

Η θητεία του Α. Παναγιωτόπουλου συνέπεσε με τις δραματικές στιγμές του Α΄ Παγκ. Πολέμου, τον Εθνικό Διχασμό και την κατάληψη του Πειραιά από τα «συμμαχικά» στρατεύματα της ΑΝΤΑΝΤ. Η περίοδος δημαρχίας του από το 1914 έως το 1925, υπήρξε περίοδος πολιτικής ανωμαλίας. Αναλάμβανε και παρέδιδε δημαρχιακά καθήκοντα ανάλογα με το ποια πλευρά υπερτερούσε. Οι βασιλικοί ή οι βενιζελικοί. Συνεπώς δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για παραγωγή έργου στον Δήμο Πειραιώς επί των ημερών του. Η επιλογή του εκ μέρους του Ελευθερίου Βενιζέλου έγινε καθαρώς δια λόγους επικράτησης των Βενιζελικών στο Δήμο. Ο Παναγιωτόπουλος ως Βενιζελικός συνεργάστηκε πλήρως με τους Γάλλους στην απόβαση των τελευταίων στον Πειραιά με σκοπό την εκδίωξη των επιστράτων βασιλικών. Η γαλλική Ναυαρχίδα (Προβάνς) είχε απευθείας τηλεφωνική σύνδεση με το γραφείο του Δημάρχου στο Ωρολόγιο. Καθώς όπως αναφέραμε στερείτο μορφώσεως, είχε βάλει γαλλόφωνους στον Πειραιά να του έχουν καταγράψει γαλλικές φράσεις (με ελληνικούς χαρακτήρες) για να μπορεί να προσφωνεί τους Γάλλους επισήμους. Γνωρίζοντας οι Γάλλοι την αμέριστη υποστήριξη που είχαν από τον Αναστάσιο Παναγιωτόπουλο, πολλές φορές του ζητούσαν να ενεργήσει και για θέματα που υπερέβαιναν τα δημαρχιακά καθήκοντα. Κάποτε του πήγαν στο δημαρχείο τη σωρό ενός Γάλλου μηχανικού που υπηρετούσε σε τορπιλισμένο γαλλικό σκάφος για να μεριμνήσει για την ταφή του. Ο Παναγιωτόπουλος έντυσε στα μαύρα την οικογένειά του, τη γυναίκα του Μαρία και τα παιδιά του και ακολούθησαν τη νεκροφόρα άμαξα για να μη θαφτεί μόνος του ο Γάλλος μηχανικός. Επί των ημερών του Αναστασίου Παναγιωτόπουλου έγιναν πολλές μετονομασίες πειραϊκών οδών.

Τους αποδόθηκαν ονόματα συνεργατών του Ελευθερίου Βενιζέλου. Χαρακτηριστική περίπτωση η μετονομασία της Σωτήρος Διός σε Εμμανουήλ Ρέπουλη, αλλά και η επαναφορά ονομασιών που οι βασιλικοί είχαν και πάλι αλλάξει μετονομασία της Πλατείας Επιστράτων σε Πλατεία Δεξαμενής (Πηγάδας) και οδό Επιστράτων σε οδό Βενιζέλου. Τον Αναστάσιο Παναγιωτόπουλο διαδέχθηκε στο δημαρχιακό αξίωμα ο ένας του γιος, ο Τάκης Παναγιωτόπουλος ο οποίος ως γνωστό κατηγορήθηκε για κατάχρηση του δημοτικού ταμείου, συνελήφθη και οδηγήθηκε στη φυλακή. Η σύλληψη του Δημάρχου Πειραιά Τάκη Παναγιωτόπουλου οδήγησε τη χώρα σε εκλογικό χάος και την άλλοτε κραταιή «Τράπεζα Παναγιωτόπουλου» στην ολοκληρωτική καταστροφή. Ο Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος πέθανε στις 22 Οκτωβρίου του 1939 αφού πρώτα είδε τον γιο του Τάκη να εκπίπτει του αξιώματός του και να οδηγείται στη φυλακή και την Τράπεζα που ο ίδιος δημιούργησε να οδηγείται στην χρεωκοπία.

 

* Ο Στέφανος Μίλεσης γεννήθηκε το 1964 στη Φρεαττύδα, στον Πειραιά όπου κατοικεί μέχρι και σήμερα. Είναι συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής και ραδιοφωνικός παραγωγός. Το 2009 δημιούργησε το ιστολόγιο «Πειραιόραμα Ιστορίας και Πολιτισμού», με αποκλειστικό σκοπό την προβολή της ιστορίας του Πειραιά. Ραδιοφωνικός παραγωγός στην Δημοτική Ραδιοφωνία Πειραιά «Κανάλι Ένα» (90,4) και στον σταθμό «Πειραϊκή Εκκλησία» (91,2).

Έχει δώσει πλήθος ομιλιών και διαλέξεων με θέματα από την ναυτική και την τοπική ιστορία, σε σχολεία δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, σε πολιτιστικούς συλλόγους και σε πνευματικά ιδρύματα. Διετέλεσε διδάσκων εισηγητής στο πρόγραμμα «Ενορία Εν Δράσει» της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς και είναι εισηγητής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ιδρύματος Λασκαρίδη, με τίτλο «Το μεγάλο λιμάνι σταυροδρόμι των εξελίξεων στην ελληνική ιστορία» που απευθύνεται σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων.

Το 2014 εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και από το 2016 είναι Πρόεδρος αυτής. Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, του Πειραϊκού Συνδέσμου, του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου.

Έχει ξεπεράσει τις 160 διαλέξεις σε πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα του Πειραιά.

Πάνω από 800 άρθρα πειραϊκής και ναυτικής ιστορίας έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά και έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο από διάφορες ιστοσελίδες. Έχει τιμηθεί από πολλούς συλλόγους στον Πειραιά και έχει μετάσχει ως εξωτερικός συνεργάτης σε τηλεοπτικές παραγωγές. Προσέφερε από διάφορες θέσεις τις υπηρεσίες του ως μέλος, γραμματέας και Πρόεδρος Επιτροπών Κοινωνικής Συμπαράστασης. Υπήρξε Μέλος Διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου και διετέλεσε Γενικός Γραμματέας και υπαρχηγός δράσεων αυτής. Έχει τιμηθεί με το Χαλκούν Μετάλλιο Ερυθρού Σταυρού, το Μετάλλιο Παλαιού Προσκόπου και το Μετάλλιο Αθανασίου Λευκαδίτη.

 

 


 



Σχετικά άρθρα

Τελευταια

Εφημερεύοντα Φαρμακεία ΑΤΤΙΚΗΣ