Εφημερίδα Κοινωνική

*«Από πέτρα και θάλασσα-Οδοιπορικό στην ιστορία του Πειραιά» κάθε Πέμπτη στην εφημερίδα Κοινωνική
Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης*

Οι Έλληνες μετανάστες της Αμερικής αφού διέρχονταν τα πρώτα δύσκολα χρόνια της προσαρμογής τους στη Νέα Γη με σκληρό αγώνα και αντίξοες συνθήκες, περνούσαν στο επόμενο κεφάλαιο της ζωής τους που ήταν η ατομική τους αποκατάσταση. Με λίγα λόγια γύρευαν να βρουν γυναίκες από την Ελλάδα και μάλιστα από τον τόπο τους. Όμως η μετανάστευση στην Αμερική ειδικά τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα ήταν αποκλειστικά ανδρική υπόθεση. Έτσι ο κάθε μετανάστης ατομικά επιστράτευε τις αναμνήσεις τότε που ήταν ακόμα παιδί πίσω στο χωριό, και έγραφε σε φίλους και συγγενείς του για τη Μαρία που θυμόταν ή για μια Ελένη που καθόταν στο δεύτερο θρανίο. Όμως η μέθοδος της αναζήτησης δια αλληλογραφίας κάποιας γνωστής πίσω στα πάτρια εδάφη, παρότι ασφαλής διαδικασία ήταν τρομερά δύσκολη. Πού να βρεθούν για τους χιλιάδες Έλληνες των ΗΠΑ νύφες από τον τόπο τους και μάλιστα ελεύθερες ύστερα από τόσα χρόνια απουσίας;

Οι περιπτώσεις γάμων με «γνωστές» κοπέλες του χωριού αποτελούσε μόνο το δέκα τοις εκατό του συνόλου. Το υπόλοιπο ποσοστό των Ελλήνων της Αμερικής έψαχναν να νυμφευθούν με γυναίκες που δεν γνώριζαν! Την επικοινωνία είχαν αναλάβει οργανωμένα γραφεία συνοικεσίων που μέσω αλληλογραφίας και ανταλλαγής φωτογραφιών μετέτρεπαν υποτίθεται τις επιθυμίες του καθενός σε πραγματικότητα. Όμως πράγμα δύσκολο να βρεις το ταίρι σου από μια και μόνο φωτογραφία, ειδικώς μάλιστα όταν αυτή δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα ή ήταν κάπως ετεροχρονισμένη. Ποιος άραγε διαβεβαίωνε τον υποψήφιο γαμπρό ότι η εικονιζόμενη Μαρία ετών 20, δεν εννοούσε ότι απεικόνιζε τη 40χρονη Μαρία προ είκοσι ετών; Ένα ταξίδι στην Αμερική ήταν δύσκολη υπόθεση, απαιτούσε κόπο, χρήματα και πολλά χαρτιά. Εκδόσεις διαβατηρίου, βίζες, εισιτήρια, ιατρικές εξετάσεις, πιστοποιητικά, φωτογραφίες και το σπουδαιότερο τον διάπλου του Ατλαντικού ωκεανού. Όταν ύστερα από όλα αυτά ο υποψήφιος ανακάλυπτε ότι η Μαρία που ήθελε, ήταν η Μαρία προ είκοσι ετών, τότε άρχιζαν τα πραγματικά προβλήματα. Διότι δεν ήταν σπάνιο όταν ύστερα από ημέρες αναμονής οι Έλληνες μετανάστες να ψάχνουν τη μελλοντική γυναίκα τους στις αφίξεις και να βρίσκουν διαφορετική από εκείνη της φωτογραφίας! Τα ίδια και ακόμα χειρότερα φυσικά συνέβαιναν και με τους υποψήφιους γαμπρούς κάποιοι εκ των οποίων είχαν περάσει προ πολλού τα πρώτα -ήντα συνεχίζοντας όμως να γράφουν για «κάποιο λαμπρό νέο που αναζητά νεαρά προς ανοικοδόμηση κοινού μέλλοντος».  Και για τις υποψήφιες νύφες μια τέτοια εξέλιξη ήταν ακόμα πιο δύσκολη καθώς στην περίπτωση ανακάλυψης της πραγματικότητας ο δρόμος δεν είχε επιστροφή. Οι εγκαταλείψεις νυφών άμα τη άφιξή τους στην Αμερική δεν ήταν σπάνιο γεγονός.  Οι αμερικανικές αρχές συχνά καταδίκαζαν με πρόστιμα και πληρωμές εισιτηρίων επιστροφής τους μετανοήσαντες.

Κι έτσι αφού και οι δύο πλευρές πολλαπλώς εξαπατήθηκαν, μια άλλη μέθοδος ακολουθήθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και μετά. Ήταν οι ομαδικές αφίξεις των ομογενών πίσω στην πατρίδα με περιηγητικά πλοία με σκοπό την εύρεση γυναίκας. Κρουαζιέρες δηλαδή με σκοπό τον γάμο. Τα περιηγητικά πλοία κατέφταναν ανοιχτά της εξέδρας του Νέου Φαλήρου και οι ομογενείς έβγαιναν με λέμβους στην ακτή. Εκεί τους περίμεναν κυρίες από διάφορα γραφεία συνοικεσίων που τους έδιναν χέρι-χέρι τυπωμένες επιστολές με τις διευθύνσεις των γραφείων τους και υποσχέσεις για μεγάλο αριθμό ενδιαφερομένων κυριών. Δεν προκαλεί έκπληξη πώς τόσα πολλά γραφεία διέθεταν μεγάλο αριθμό υποψηφίων νυμφών. Τα γραφεία συνοικεσίων αποτελούσαν την καλύτερη εγγύηση για τη γνησιότητα της φωτογραφίας και την επαλήθευση των στοιχείων των υποψηφίων νυφών. Οι γαμπροί συνήθως εξαιρούνταν του ελέγχου. Έβαζαν το χρήμα και τη στέγη, εξασφάλιζαν με λίγα λόγια το μέλλον, άρα εξαγόραζαν τη φτώχια. Διότι στην Ελλάδα σχεδόν πάντοτε η φτώχια ήταν το εθνικό μας προϊόν. Και αφού η φτώχια πλεόναζε, ο αποκαταστημένος εκλέκτορας εξαιρείτο του ελέγχου. Η φτώχια ευδοκιμούσε διαχρονικά και εξανάγκαζε πολλές δεσποινίδες να αναζητήσουν την τύχη τους «στα τυφλά» εκτός συνόρων. Και έτσι γινόταν το πάντρεμα. Τα χρόνια όμως περνούσαν, οι επιχειρηματίες και άλλοι επιτήδειοι μυρίζοντας το χρήμα που είχε η επιχείρηση «νύφες», χρήμα που ήταν μάλιστα αμερικανικά δολάρια, επένδυσαν σε γραφεία συνοικεσίων. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 τα γραφεία συνοικεσίων πλήθαιναν στην Ακτή Μιαούλη το ίδιο και οι εκπρόσωποί τους πάνω στη στενή φαληρική εξέδρα. Οι επιχειρηματίες προξενήτρες είχαν παύσει πλέον να ελέγχουν το ποιόν των ελληνίδων «νυφών», στηριζόμενες αποκλειστικά και μόνο στην ανάγκη των Ελλήνων ομογενών της Αμερικής να βρουν Ελληνίδα νύφη στο μικρό διάστημα επισκέψεώς τους στη χώρα μας. Έτσι προτάθηκαν ως κατάλληλες νύφες για πραγματικά σοβαρούς κυρίους, ακατάλληλες κυρίες με «σκοτεινό» παρελθόν και προϋπηρεσία στο μεγάλο λιμάνι ή στην καλύτερη περίπτωση προερχόμενες από αρτίστριες των πειραϊκών βαριετέ. Πολλοί γάμοι ατύχησαν και ήδη από το 1937 και ύστερα τέτοιου είδους γραφεία και κυρίες υποδοχής δεν λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη από τους αφικνούμενους ομογενείς. Η έκφραση «της π… το κάγκελο» που ταυτίστηκε με την εξέδρα του Νέου Φαλήρου, αποτελούσε και μόνο έκφραση κοροϊδίας, αποτροπής για κάθε γνωστικό άνδρα, ότι μέσω πίσω από κάθε σοβαρή κυρία εκπρόσωπο ενός γραφείου συνοικεσίων, υπάρχει ένα κύκλωμα προώθησης νυμφών μεταξύ των οποίων πολλές ήταν αμφιβόλου ηθικής.

Τα γραφεία των συνοικεσίων από μια εποχή και μετά για συντομία έγραφαν τα τηλέφωνα επικοινωνίας τους πάνω στα κάγκελα της εξέδρας ή και μοναχικές κυρίες αμφιβόλου ηθικής που αναζητούσαν εύπορους κυρίους. Και έτσι έμεινε μέχρι τις μέρες μας η παραπάνω έκφραση που προήλθε από τις ομαδικές αφίξεις των ΑΧΕΠΑΝΣ με σκοπό το γάμο και τίποτα περισσότερο.  Όσο ο καιρός περνούσε ολοένα και μεγαλύτερα, αλλά και περισσότερα πλοία δημιουργούσαν μια αδιάκοπη γέφυρα πήγαινε-έλα προς τις Η.Π.Α., τον Καναδά και την Αυστραλία. Ο καταστροφικός Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η κατοχή της Ελλάδας με τον εμφύλιο που ακολούθησε, η πείνα, η έλλειψη εργασίας, οι δύσκολες κοινωνικές συνθήκες ειδικά στην ελληνική επαρχία και άλλοι παράγοντες, συντέλεσαν ώστε μεταπολεμικά να στηθεί και πάλι αυτή η θαλάσσια γραμμή μετανάστευσης νυφών. Όπως προπολεμικά, έτσι και μεταπολεμικά κάθε φορά που αναχωρούσε ένα από τα ωκεανοπόρα πλοία εξελίσσονταν στην Τρούμπα, αλλά και έναντι του ναού Αγίου Νικολάου, σπαραχτικές σκηνές αποχωρισμού. Μανάδες αποχαιρετούσαν τις κόρες τους που έφευγαν για νύφες, πλάι σε νέους, σχεδόν εφήβους, που έφευγαν για να βρουν εργασία.  Οι περισσότερες «καραβιές» νυφών έμειναν ακαταχώριστες, έξω από στατιστικούς πίνακες.  Η μετανάστευση νυφών συνεχιζόταν και στην μεταπολεμική εποχή, ακόμα και στα χρόνια εκείνα που τα λογαριάζουμε ως σύγχρονα! Στις 11 Μαρτίου 1958 νέο αίμα πολύτιμο και ζωντανό εξήχθη από τη χώρα μέσω του Πειραιά. Εξακόσιοι ογδόντα νέοι μετανάστες αναχώρησαν με το ιταλικό υπερωκεάνιο «Λουρέλια» για την Αυστραλία. Από αυτούς, οι 604 ήταν υποψήφιες νύφες που τις είχαν καλέσει Έλληνες εγκατεστημένοι από καιρό στην μακρινή ήπειρο.

Οι γυναίκες αυτές αναχωρούσαν από τον Πειραιά χωρίς να γνωρίζουν και πολλά για τον άνδρα με τον οποίο επρόκειτο να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους. Το μόνο που γνώριζαν για αυτόν, ήταν ότι διέθετε δουλειά και σπιτικό. Αυτά και μόνο, ήταν αρκετά για να τις κάνει να ταξιδέψουν στο άγνωστο, αφού ούτε καν αυτά ήταν εξασφαλισμένα στην Ελλάδα. Η προβλήτα της Τρούμπας γέμιζε κάθε φορά ακόμα ασφυκτικά από χιλιάδες άνδρες και γυναίκες, μέλη οικογενειών και φίλους, που έρχονταν να τις δουν για στερνή φορά, να τις αποχαιρετίσουν. Οι υποψήφιες νύφες αγκάλιαζαν για τελευταία φορά ίσως τους γηραιούς γονείς τους, γνωρίζοντας ότι θα ήταν δύσκολο να τους ξαναδούν. Τέτοιος αποχαιρετισμός ισοδυναμούσε με θάνατο! Μητέρες έκλαιγαν σπαρακτικά για τα κορίτσια τους για τα οποία είχαν ονειρευτεί ένα άλλο μέλλον. Μια «καραβιά» ακόμα ελληνικού αίματος προς εξαγωγή. Αν στα αρχαία χρόνια έμεινε στην ιστορία η αποστολή κάθε εννιά χρόνια, επτά νέων αγοριών και επτά νέων κοριτσιών από την Αθήνα, θυσία στον Μινώταυρο, σε πόσες ιστορικές σελίδες θα έπρεπε να καταγραφεί άραγε αυτή η θυσία εκατομμυρίων Ελλήνων, όταν αιώνες αργότερα θα γίνονταν μετανάστες;