*«Από πέτρα και θάλασσα-Οδοιπορικό στην ιστορία του Πειραιά» κάθε Πέμπτη στην εφημερίδα Κοινωνική
Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης*
Ο μικρός Θεμιστοκλής Βισβίζης ήταν ένα από τα ομορφότερα ελληνόπουλα της εποχής του. Ήταν ένα από τα παιδιά της Καπετάνισσας Δόμνας Βισβίζη (της θρακιώτισσας Μπουμπουλίνας) που έθεσε τη ζωή της ολόκληρη στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Την εποχή εκείνη το φιλελληνικό κομιτάτο του Παρισιού προσκαλούσε τα παιδιά αγωνιστών και τα έθετε υπό την προστασία ευπόρων για να σπουδάσουν. Μαζί με τα παιδιά των Γιαννίτση, Μπότσαρη, Παλάσκα και Κανάρη βρέθηκε και ο μικρός Θεμιστοκλής. Οι Γάλλοι εντυπωσιάστηκαν από την εμφάνισή του και το φιλελληνικό κομιτάτο αποτύπωσε τη μορφή του σε πίνακα που αναπαράχθηκε και πωλείτο σε όλη την Γαλλία για την αγορά πολεμοφοδίων για το μαχόμενο ελληνικό έθνος. Στο μεταξύ η κατεστραμμένη οικονομικά μητέρα του, η Δόμνα Βισβίζη επέλεξε να ζήσει πλάι στο κύμα της θάλασσας στον Πειραιά, άγνωστο ακριβώς πού.
Η Δόμνα γράφει προς τον μικρό Θεμιστοκλή στο Παρίσι: «Θα υιοθετηθείς και θα οφείλεις την ανάπτυξή σου στη γαλλική γενναιοδωρία. Ίσως δεν θα ζω όταν επιστρέψεις. Θα είσαι μεγάλος τότε. Σκέψου όμως ότι θα πρέπει να εκδικηθείς τον θάνατο του πατέρα σου». Πραγματικά η Δόμνα Βισβίζη πέθανε το 1850 λίγους μόλις μήνες ύστερα από το θάνατο του Νικηταρά. Τον ακολούθησε φαίνεται στην κοινή πορεία που η μοίρα είχε χαράξει να βρεθούν μαζί. Πεδίο της μάχης, Πειραιάς, θάνατος στην απόλυτη φτώχεια. Πώς κατέληξε όμως στον Πειραιά η ηρωική Θρακιώτισσα Καπετάνισσα; Φυσικά δεν ήταν μόνο αυτή καθώς πολλοί αγωνιστές και ήρωες της επανάστασης, επέλεγαν κάτω από ακραίες συνθήκες φτώχειας και καταφρόνησης, να ζήσουν τα τελευταία χρόνια της ζωής τους στη μικρή κι ασήμαντη ακόμα πολίχνη του Πειραιά, που κινείτο αθόρυβα δίπλα στο κέντρο εξουσίας που ήταν η Αθήνα. Η Δόμνα γεννήθηκε το 1783 στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης. Στα 24 χρόνια της η Δόμνα παντρεύτηκε τον εύπορο Αντώνη Βισβίζη που αργότερα θα γίνει και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Η Δόμνα από το γάμο της απέκτησε πέντε παιδιά. Και παρότι η οικογένεια είχε ανάγκες ο σύζυγός της Αντώνης ξόδευε τα χρήματα για τις ανάγκες της Φιλικής Εταιρείας. Παρόλο που η Δόμνα προερχόταν από οικογένεια γαιοκτημόνων μέσω της επαφής που είχε από τις επιχειρήσεις του συζύγου της Αντώνη άρχισε να αγαπάει τη θάλασσα. Τα Χριστούγεννα του 1820 ο Αντώνης αγόρασε ένα πλοίο που ήταν εντυπωσιακό από το μέγεθός του. Στην πλώρη του έγραφε με τεράστια γράμματα «Καλομοίρα».
Εκτός από το μέγεθός του το πλοίο αυτό ήταν εξοπλισμένο με 16 κανόνια, είχε πλήρωμα 140 άτομα, ενώ διέθετε μια τεράστια σάλα συνεδριάσεων που χωρούσε πολλά άτομα για αυτό και εντός αυτής θα συνεδριάζει αργότερα η προσωρινή κυβέρνηση. Όταν ξέσπασε η επανάσταση ο Αντώνης Βισβίζης, γεμάτος ενθουσιασμό είπε στη γυναίκα του ότι αν ήθελε να τον ακολουθήσει, θα έπρεπε να αφήσει στην άκρη το σπίτι τους και όλα τους τα υπάρχοντα, να λάβει μαζί της τα παιδιά τους και να επιβιβαστούν στο μεγάλο και νεόδμητο καράβι τους, ώστε να ακολουθήσουν τον ψαριανό στόλο. Και η νεαρή γυναίκα χωρίς να σκεφτεί ούτε μια στιγμή την τεράστια περιουσία που άφηνε πίσω της, την ασφάλεια του σπιτιού της και την άνετη ζωή της, άφησε για πάντα τη ζωή που μέχρι τότε έκανε και μπλέχτηκε στις περιπέτειες του αγώνα. Πολεμώντας διαρκώς έφτασε μαζί με άλλα πλοία στον Άθω όπου αποβίβασαν τον Εμμανουήλ Παππά για να κηρύξει την επανάσταση στη Μακεδονία. Η επαναστατική διοίκηση στη συνέχεια διέταξε τον Αντώνη Βισβίζη να τραβήξει κατά τον Ευβοϊκό για να βοηθήσει τον Υψηλάντη που ήδη μαχόταν εκεί μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Νικήτα Σταματελόπουλο. Μέσα στη σάλα του πλοίου «Καλομοίρα» συνεδρίαζε η ηγεσία του αγώνα για τον πόλεμο της Εύβοιας.
Την ώρα της συνεδρίασης μαντάτο έφτασε στο πλοίο ότι οι Τούρκοι πίεζαν τους Έλληνες να τους πετάξουν στη θάλασσα. Τότε ο Βισβίζης διέκοψε τη συζήτηση και φώναξε να κατεβάσουν γρήγορα τις βάρκες του πλοίου για να προστρέξουν να βοηθήσουν τους Έλληνες στη στεριά. Λίγο πριν πηδήξει από το κατάστρωμα του πλοίου στη βάρκα γύρισε στη γυναίκα του και της φώναξε:- «Δόμνα αν δεν γυρίσω πίσω πάρε τη διοίκηση του καραβιού και συνέχισε να πολεμάς ώσπου να ελευθερωθεί η Ελλάδα μας. Ο Θεός είναι μαζί μας». Όμως ο Αντώνης Βισβίζης ευρισκόμενος ακόμα μέσα στη βάρκα δέχθηκε μια σφαίρα και πέθανε. Η Δόμνα χωρίς άλλη καθυστέρηση ανέβηκε στη γέφυρα και άρχισε να δίνει τις απαραίτητες διαταγές με θαυμαστό τρόπο λες και ήταν καπετάνισσα από χρόνια. Για περισσότερο από τρία χρόνια η Δόμνα κατάφερνε να τριγυρίζει ανάμεσα στα τουρκικά πλοία και να μεταφέρει πολεμοφόδια. Δύο φορές ο Πασάς της Χαλκίδας προσπάθησε να αποβιβαστεί στη Βοιωτία. Τα κανόνια της Δόμνας όμως τον εμπόδισαν. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έγραψε με ευγνωμοσύνη πώς σώθηκε αυτός και οι άνδρες του χάρη στην επέμβαση της Δόμνας με το πλοίο της. Η Δόμνα έφτασε να αποκαλείται Κυρά των Θαλασσών. Ήταν ο τρόμος των Τούρκων στα νερά της Ευβοίας. Όμως όσο μεγάλη όμως κι αν ήταν η περιουσία της δεν θα μπορούσε αμείωτα να συντηρεί ένα πολεμικό καράβι. Έτσι κάποτε έβαλε πλώρη για την Ύδρα και παρέδωσαν το διαλυμένο από τις μάχες πλοίο στις αρχές του νησιού.
Η καπετάνισσα είχε ξοδέψει όλη της περιουσία στην υπόθεση του Αγώνα. Από το λαιμό της είχε βγάλει και είχε πουλήσει μέχρι και τα κοσμήματά της για να αγοραστούν με τα χρήματα από αυτά μπαρούτι και όπλα. Κι όταν δεν είχε πια τι άλλο να πουλήσει, παρέδωσε το πλοίο της στην Κυβέρνηση για να το χρησιμοποιήσει όπως εκείνη πίστευε καλύτερα. Πήγε αρχικά στη Μύκονο όπου αυτή και τα παιδιά της ζούσαν στοιβαγμένοι σε ένα μικρό δωμάτιο. Κάποτε έφτασε μια πληροφορία στο νησί. Ο Μιαούλης ναυμαχούσε λυσσαλέα του Τούρκους. Πάνω στο καπνό και στην αντάρα της μάχης ο Ανδρέας Πιπίνος πλησίασε με ένα μπουρλοτιέρικο πλοίο το «Καλομοίρα» και ανατίναξε την τουρκική ναυαρχίδα «Χοσνέ Γκεμισί» μαζί με τους 300 άνδρες της. Και το μπουρλοτιέρικο αυτό πλοίο ήταν της Δόμνας Βισβίζη! Η ανταμοιβή της Δόμνας για τη συμμετοχή της στους αγώνες της ανεξαρτησίας ήταν η πείνα και η εξαθλίωση για την ίδια και τα παιδιά της. Άστεγη πλέον τριγυρνούσε δώθε κείθε αναζητώντας τρόπους επιβίωσης. Ναύπλιο, Ερμιόνη, Ερμούπολη, Άργος.
Κρατούσε στα χέρια της τα διάφορα πιστοποιητικά που της είχαν χορηγήσει ο Υψηλάντης, ο Ανδρούτσος και άλλοι οπλαρχηγοί τα οποία βεβαίωναν την πολεμική της δράση. Στεκόταν στις ουρές των διαφόρων επιτροπών όπου την περιγελούσαν ή την αμφισβητούσαν. Αντί της αποζημίωσης που με τόσο ευκολία χορηγούσαν σε αμφισβητούμενους οπλαρχηγούς, η δράση των οποίων ήταν άγνωστη, στην Δόμνα Βισβίζη χορήγησαν τελικώς μόνο μια μηνιαία σύνταξη τριάντα δραχμών. Την κατώτερη! Κάτω από τέτοιες συνθήκες έφτασε στον Πειραιά. Η αποστολή του ενός παιδιού της, τους Θεμιστοκλή Βισβίζη, στο Παρίσι ήταν μια αναλαμπή στο σκότος που την περιέβαλλε τα τελευταία έτη της ζωής της. Η κηδεία της όμως δεν είχε καν το χαρακτήρα απόδοσης τιμών σε έναν αγωνιστή όπως τουλάχιστον συνέβη με τον Νικηταρά. Η προτομή της σήμερα βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως τοποθετημένη μόλις το 2005 και αλλοιωμένη από τα σπρέι των σύγχρονων «επαναστατών». Στον Πειραιά η Δόμνα, η Κυρά των Θαλασσών παραμένει φυσικά μια τελείως άγνωστη μορφή, χωρίς καν έναν δρόμο να είναι αφιερωμένος στο όνομά της.
* Ο Στέφανος Μίλεσης γεννήθηκε το 1964 στη Φρεαττύδα, στον Πειραιά όπου κατοικεί μέχρι και σήμερα. Είναι συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής και ραδιοφωνικός παραγωγός. Το 2009 δημιούργησε το ιστολόγιο «Πειραιόραμα Ιστορίας και Πολιτισμού», με αποκλειστικό σκοπό την προβολή της ιστορίας του Πειραιά. Ραδιοφωνικός παραγωγός στην Δημοτική Ραδιοφωνία Πειραιά «Κανάλι Ένα» (90,4) και στον σταθμό «Πειραϊκή Εκκλησία» (91,2).
Έχει δώσει πλήθος ομιλιών και διαλέξεων με θέματα από την ναυτική και την τοπική ιστορία, σε σχολεία δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, σε πολιτιστικούς συλλόγους και σε πνευματικά ιδρύματα. Διετέλεσε διδάσκων εισηγητής στο πρόγραμμα «Ενορία Εν Δράσει» της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς και είναι εισηγητής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ιδρύματος Λασκαρίδη, με τίτλο «Το μεγάλο λιμάνι σταυροδρόμι των εξελίξεων στην ελληνική ιστορία» που απευθύνεται σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων.
Το 2014 εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και από το 2016 είναι Πρόεδρος αυτής. Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, του Πειραϊκού Συνδέσμου, του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου.
Έχει ξεπεράσει τις 160 διαλέξεις σε πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα του Πειραιά.
Πάνω από 800 άρθρα πειραϊκής και ναυτικής ιστορίας έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά και έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο από διάφορες ιστοσελίδες. Έχει τιμηθεί από πολλούς συλλόγους στον Πειραιά και έχει μετάσχει ως εξωτερικός συνεργάτης σε τηλεοπτικές παραγωγές. Προσέφερε από διάφορες θέσεις τις υπηρεσίες του ως μέλος, γραμματέας και Πρόεδρος Επιτροπών Κοινωνικής Συμπαράστασης. Υπήρξε Μέλος Διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου και διετέλεσε Γενικός Γραμματέας και υπαρχηγός δράσεων αυτής. Έχει τιμηθεί με το Χαλκούν Μετάλλιο Ερυθρού Σταυρού, το Μετάλλιο Παλαιού Προσκόπου και το Μετάλλιο Αθανασίου Λευκαδίτη.
