*«Από πέτρα και θάλασσα-Οδοιπορικό στην ιστορία του Πειραιά» κάθε Πέμπτη στην εφημερίδα Κοινωνική
Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης*
Πριν από λίγες ημέρες, στις 28 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε πτήση υδροπλάνου σε ανάμνηση εκείνης που πριν από 109 χρόνια, είχε πραγματοποιήσει ο Φρεαττυδιώτης Υπολοχαγός Πυροβολικού Δημήτριος Καμπέρος, πρώτος Έλληνας Στρατιωτικός Αεροπόρος. Ο Καμπέρος το 1912 μετέτρεψε ένα αεροπλάνο σε υδροπλάνο, τοποθετώντας του πλωτήρες. Στις 24 Ιουνίου του ίδιου έτους πραγματοποίησε πτήση από τον όρμο του Φαλήρου με προορισμό την Ύδρα, γενέτειρα πατρίδα του πατέρα του Αναστάση. Κατά την επιστροφή από την Ύδρα στο Φάληρο, κατέκτησε το παγκόσμιο ρεκόρ ταχύτητας υδροπλάνου, επιτυγχάνοντας 110 χιλιόμετρα την ώρα, καλύπτοντας την απόσταση των 37,5 ναυτικών μιλίων σε χρόνο 38 λεπτών. Πριν από λίγες ημέρες ένα υδροπλάνο εκτέλεσε την ίδια διαδρομή σε ανάμνηση της πτήσης του Καμπέρου, όπως και η σχετική αφίσα καταγράφει, και όχι για αναβίωση πτήσης, διότι τέτοια θα ήταν μόνο αν η πτήση γινόταν με το ίδιο πτητικό μέσο όπως συχνά γίνεται στο εξωτερικό. Και ενώ η ανάμνηση πτήσης πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, τόσο οι κάτοικοι του νησιού όσο και επισκέπτες μάλλον δεν θα έχουν καμία ανάμνηση της αναμνηστικής πτήσης διότι έχασαν μια μοναδική ευκαιρία να δουν από κοντά την προσθαλάσσωση και ουδείς -πλην εκπροσώπων των διοργανωτών- κατάλαβε ή έμαθε κάτι περί αυτού του γεγονότος.
Ένα μικρό ταχύπλοο μόνο, στο οποίο επέβαιναν κάποιοι επίσημοι, έπλευσε προς στο όρμο Μανδράκι όπου έγινε η προσθαλάσσωση του υδροπλάνου. Καμιά πτήση χαιρετισμού πάνω από το νησί, ούτε προσθαλάσσωση έξω από το λιμάνι της Ύδρας που ο κόσμος ανέμενε, καθώς το νησί τις μέρες εκείνες κατακλυζόταν από εκατοντάδες ξένους και Έλληνες επισκέπτες λόγω των εορταστικών εκδηλώσεων για τα «Μιαούλεια». Λόγοι ασφαλείας είπαν, δεν επέτρεψαν την προσθαλάσσωση έξω από το λιμάνι, που προφανώς δεν γίνονται εύκολα κατανοητοί, όταν οι καιρικές συνθήκες ήταν ευμενείς και όταν στον ίδιο χώρο ανατινάζεται ολόκληρο σκάφος κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων αναπαράστασης καύσης τουρκικού στόλου από πυρπολικά. Όμως κι αν ακόμα δεχθεί κάποιος, τους λόγους ασφαλείας, δεν θα μπορούσε να κατανοήσει τι θα κόστιζε αν ναυλώνονταν δύο «βενζίνες» από εκείνες που χρησιμοποιούν καθημερινά εκατοντάδες τουρίστες για να θαυμάσουν από κοντά την προσθαλάσσωση; Εκατοντάδες φωτογραφίες θα ανέβαιναν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και όμοια εκατοντάδες αναφορές θα πληροφορούσαν τα ελληνικά και ξένα μέσα για την ιστορική ανάμνηση. Δεν είναι διόλου τυχαίο λοιπόν που ο Γάλλος πιλότος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου Ρολάν Γκαρός είναι σήμερα παγκόσμια διάσημος, ενώ ο Δημήτριος Καμπέρος είναι ελάχιστα γνωστός ακόμα και στη συνοικία του την Φρεαττύδα. Αλλά από ότι με πληροφόρησαν και κατά την αποθαλάσσωση του υδροπλάνου από τον όρμο Φαλήρου, εξελίχθηκαν όμοιες σκηνές με δεκάδες παιδιά του Ναυτικού Ομίλου Καλλιθέας να περιμένουν να δουν αποθαλάσσωση που τελικώς δεν είδαν, διότι έγινε από διαφορετικό σημείο από εκείνο που είχαν πληροφορηθεί. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο και το γεγονός ότι από τις τάξεις των όπλων και των σωμάτων (Στρατού, ναυτικού, αεροπορίας) διήλθαν εκατοντάδες στρατηγοί, οι οποίοι χάθηκαν στη σκόνη της ιστορίας, ενώ ένας υπολοχαγός, ο Δημήτριος Καμπέρος άφησε πίσω για πάντα ανεξίτηλα γραμμένο το όνομά του στην ιστορία της Ελλάδας.
Τι άφησε πίσω του ο Καμπέρος πέρα από τα γνωστά κατορθώματα; Ο Καμπέρος υπήρξε ήρωας και αγαπημένο πρόσωπο στη γειτονιά του την Φρεαττύδα, καιρό πριν καταρρίψει το ρεκόρ ταχύτητας υδροπλάνου. Γεννημένος το 1883 στην Φρεαττύδα από πατέρα Υδραίο τον Αναστάση, ουδέποτε εγκατέλειψε τον αγαπημένο του όρμο μέχρι το 1942 που πέθανε. Είχε τελειώσει το 1ο γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς, τη σημερινή Ιωνίδειο, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη κλίση στα μαθήματα της Γεωγραφίας και της Ιστορίας. Εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων και ως Έυελπις τριγυρνούσε όλο καμάρι στον Πειραιά φορώντας τα κίτρινα σιρίτια της στολής τα οποία οι Πειραιώτες κορόιδευαν αποκαλώντας τους καναρίνια όπως μας πληροφορεί η Πηνελόπη Δέλτα στο βιβλίο της «Τρελαντώνης». Είναι γεγονός ότι στην ανατροφή ενός παιδιού και στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του, συμβάλλουν πολλοί παράγοντες εκτός της ίδιας της οικογένειας. Ο κοινωνικός περίγυρος είναι ένας από αυτούς τους παράγοντες. Και η κοινωνία της Φρεαττύδας στην εποχή του Καμπέρου διαδραμάτισε ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο. Διότι η Φρεαττύδα υπήρξε μήτρα παραγωγής προσωπικοτήτων σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Πρώτος ο ακαδημαϊκός Παύλος Νιρβάνας (Πέτρος Αποστολίδης) ιατρός αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού και μέγας λογοτέχνης επισήμανε το γεγονός αυτό. Σε επιστολή του που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδες της εποχής, κατέγραψε ότι η συγκέντρωση τόσο τρανών ανθρώπων γύρω από έναν όρμο θα έπρεπε να αποτελεί μελέτη της ιστορίας και της κοινωνιολογίας: «Αξίζει από περιέργεια, να βρείτε» έγραψε «πόσοι σημαντικοί άνθρωποι εξόρμησαν από το ποιητικό ερημητήριο της Φρεαττύδας, για να κατακτήσουν με τον καιρό, μια θέση είτε στα νεοελληνικά γράμματα είτε στην κοινωνία…». Ο μικρός όρμος λοιπόν έγινε κατοικία των ποιητών Λάμπρου Πορφύρα και Γεωργίου Στρατήγη, πέρασε από τα παράλιά του ο μεγάλος θαλασσογράφος Κωνσταντίνος Βολανάκης, έγινε τραγούδι από τους μουσουργούς Ναπολέων και Γεώργιο Λαμπελέτ, νότες από τον ανεπανάληπτο μουσουργό Παναγιώτη Φακιολά (Τερψιχόρη). Στον όρμο περιηγήθηκαν και οι Σπύρος Μελάς, Δημοσθένης Βουτυράς, Νίκος Χατζάρας, Άριστος Καμπάνης, Γεώργιος Ζουφρές, αλλά και ο μεταγενέστερος Δημήτρης Πικιώνης που αποτέλεσαν ένα διόλου ευκαταφρόνητο δυναμικό προσωπικοτήτων.
Καθώς λοιπόν η Φρεαττύδα αποτέλεσε μήτρα σπουδαίων ανθρώπων, δεν θα μπορούσε ο Δημήτρης Καμπέρος να υστερεί έναντι αυτών. Όταν ζητήθηκαν άνδρες για την επάνδρωση της νεοσύστατης αεροπορίας, ένας από τους 60 αξιωματικούς που υπέβαλαν αίτηση ήταν και ο Καμπέρος. Από αυτούς έγιναν δεκτοί μόνο τρεις. Και από αυτούς τους τρεις, οι δύο ζούσαν στον Πειραιά! Ο ένας ήταν ο υπολοχαγός πυροβολικού Καμπέρος και ο άλλος ο υπολοχαγός Μηχανικού Μιχάλης Μουτούσης που την ίδια εποχή πετούσε κάνοντας τα δικά του ακροβατικά στην διπλανή περιοχή της Καστέλλας. Ο Καμπέρος όμως ήταν εκείνος που αγαπήθηκε από τους Πειραιώτες, καθώς διέθετε μοναδικά ψυχικά χαρίσματα, ευγένειας, ιπποτισμού, γενναιότητας και αγάπης για τον τόπο του, τη Φρεαττύδα. Χαρακτηριστικό το περιστατικό που συνέβη τον Δεκέμβριο του 1913, όταν τρεις χασικλήδες της έρημης Πειραϊκής που γειτόνευε με την Φρεαττύδα τον πυροβόλησαν έξω από το σπίτι του στην Φρεαττύδα, γιατί βγήκε στον δρόμο για να τους παρατηρήσει σχετικά με την απρεπή τους συμπεριφορά και τις βωμολοχίες που ξεστόμιζαν κατά γυναικόπαιδων που βρέθηκαν μπροστά τους. Επίσης η πτητική του δεινότητα υπήρξε αντικείμενο θαυμασμού από τους Πειραιώτες ώστε μέχρι και σήμερα συχνά ακούγεται ο χαρακτηρισμός «Τρελοκαμπέρος», όταν οι πράξεις κάποιου είναι φανερά παράτολμες, όταν δεν υπολογίζει τον κίνδυνο και αντιμετωπίζει τις καταστάσεις με θάρρος, γεγονός που αποκαλύπτει τον παράτολμο χαρακτήρα που είχε ο Δημήτριος Καμπέρος.
Στο σημείο όμως αυτό πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, διότι εδώ βρίσκεται και ένα στοιχείο που μας κληροδότησε ο Καμπέρος και που κάποιοι δυστυχώς δεν έχουν καταλάβει. Τόσο τα παράτολμα ακροβατικά του, όσο και η ίδια η πτήση στην Ύδρα κατά την οποία πέτυχε την κατάρριψη του παγκοσμίου ρεκόρ έγιναν για έναν και μόνο λόγο που ήταν η κινητοποίηση της κοινής γνώμης με σκοπό την επίτευξη συγκέντρωσης χρηματικών ποσών για την αγορά αεροπλάνων. Μη ξεχνάμε ότι ο Πειραιάς στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν η ναυτική, βιομηχανική και συνεπώς οικονομική πρωτεύουσα της Ελλάδας. Εκεί βρίσκονταν συγκεντρωμένα οι τράπεζες, τα κεφάλαια, οι εφοπλιστές και οι βιομήχανοι. Μέχρι τότε με τους εράνους και το περίφημο λαχείο του Στόλου, αγοράζονταν διαρκώς πλοία προς ενίσχυση του πολεμικού ναυτικού. Ο Καμπέρος επιθυμούσε τη μεταστροφή από το λαχείο στόλου στο κουπόνι υπέρ αγοράς στρατιωτικών αεροπλάνων. Πέτυχε ανάμεσα σε όλες τις πρωτιές που κατείχε κι αυτή των αεροπορικών επιδείξεων με ερανικό σκοπό. Κατάφερε να στρέψει τον κόσμο στο νέο όπλο της αεροπορίας. Ο Καμπέρος διενεργούσε διαλέξεις σε θέατρα, συλλόγους και σωματεία όπως στον Πειραϊκό Σύνδεσμο για να ενημερώσει τον κόσμο για τις άγνωστες μέχρι τότε δυνατότητες που προσέφερε το αεροπλάνο. Για να παρακολουθήσει τις ομιλίες αυτές, το ακροατήριο κατέβαλλε αντίτιμο το οποίο αποτελούσε εισφορά υπέρ αγοράς «Στρατιωτικών αεροπλάνων». Έτσι ο Καμπέρος συνέβαλλε και με τον τρόπο αυτό στην δημιουργία του πρώτου πυρήνα στρατιωτικής αεροπορίας. Μόνος του ο Καμπέρος κατάφερε να πείσει τον κόσμο για τη σπουδαιότητα του νέου όπλου. Για αυτό και ο Σουρής που έμενε στο Νέο Φάληρο έγραφε την ίδια εποχή «…βαρδάτε και θα πάω ψηλά με τον Καμπέρο/ κι εξ ύψους θα ανυμνήσω την συλλογήν εράνων/ υπέρ αεροπλάνων».
Ο Σουρής με την εφημερίδα του αποτελούσε τα μέσα επικοινωνίας που χρησιμοποιούσε ο κόσμος την εποχή εκείνη. Σε αυτή την προσπάθεια ήταν ενταγμένη και η ιστορική πτήση του Καμπέρου στην Ύδρα. Δυστυχώς όσα κατανόησε, δίδαξε και έπραξε ο Καμπέρος το 1912, σήμερα κάποιοι τα παραβλέπουν ως μη σημαντικά… Τον Ιούνιο του 1917 ο Καμπέρος ωθήθηκε σε παραίτηση καθώς κατηγορήθηκε ως Βασιλικός διότι αντέδρασε στην κατάληψη του Πειραιά από τος Γάλλους. Φυσικά επρόκειτο για κοινή λάσπη στο πρόσωπό του και τίποτε περισσότερο. Στρατιές γαλλικών αποικιοκρατικών στρατευμάτων από το Μαρόκο, την Τυνησία και το Αλγέρι είχαν καταλάβει τον Πειραιά, δεν σέβονταν τίποτα και ενεργούσαν σαν στρατός κατοχής. Καθώς όμως η επιρροή του στους Πειραιώτες ήταν μεγάλη φρόντισαν να τον απομονώσουν, όπως όμοια απομονώνεται και στις μέρες μας όποιος λέει αλήθειες και δεν γίνεται αρεστός. Η αεροπορία όμως με την αποχώρηση του Καμπέρου διαλύθηκε, όπως και πάλι συμβαίνει στις μέρες μας με την απομόνωση των ικανών αλλά μη αρεστών από κρίσιμες υπηρεσίες. Και τελικώς σε αυτή τη χώρα που τίποτε δεν αλλάζει και τα πάντα μένουν ίδια, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα ονόματα των «ικανών και μη αρεστών» είναι εκείνα που διατηρούνται για πάντοτε αιώνια στην ιστορική μνήμη του λαού μας. Διότι όλοι γνωρίζουν τους λόγους του αποκλεισμού τους.
Έτσι και το όνομα του Καμπέρου έμεινε να αντηχεί στις γειτονιές της Φρεαττύδας και της Υδραϊκής συνοικίας του Πειραιά για χρόνια μετά τον θάνατό του, παρά το γεγονός ότι ο Καμπέρος δεν έχει τιμηθεί με το μέτρο της αξίας που του αναλογεί. Ούτε καν με μια προτομή ή με μια ταπεινή πινακίδα στο σημείο που άλλοτε βρισκόταν το σπίτι του. Ίσως διότι υπήρξε κι αυτός ικανός αλλά μη αρεστός…
* Ο Στέφανος Μίλεσης γεννήθηκε το 1964 στη Φρεαττύδα, στον Πειραιά όπου κατοικεί μέχρι και σήμερα. Είναι συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής και ραδιοφωνικός παραγωγός. Το 2009 δημιούργησε το ιστολόγιο «Πειραιόραμα Ιστορίας και Πολιτισμού», με αποκλειστικό σκοπό την προβολή της ιστορίας του Πειραιά. Ραδιοφωνικός παραγωγός στην Δημοτική Ραδιοφωνία Πειραιά «Κανάλι Ένα» (90,4) και στον σταθμό «Πειραϊκή Εκκλησία» (91,2).
Έχει δώσει πλήθος ομιλιών και διαλέξεων με θέματα από την ναυτική και την τοπική ιστορία, σε σχολεία δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, σε πολιτιστικούς συλλόγους και σε πνευματικά ιδρύματα. Διετέλεσε διδάσκων εισηγητής στο πρόγραμμα «Ενορία Εν Δράσει» της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς και είναι εισηγητής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ιδρύματος Λασκαρίδη, με τίτλο «Το μεγάλο λιμάνι σταυροδρόμι των εξελίξεων στην ελληνική ιστορία» που απευθύνεται σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων.
Το 2014 εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και από το 2016 είναι Πρόεδρος αυτής. Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, του Πειραϊκού Συνδέσμου, του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου.
Έχει ξεπεράσει τις 160 διαλέξεις σε πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα του Πειραιά.
Πάνω από 800 άρθρα πειραϊκής και ναυτικής ιστορίας έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά και έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο από διάφορες ιστοσελίδες. Έχει τιμηθεί από πολλούς συλλόγους στον Πειραιά και έχει μετάσχει ως εξωτερικός συνεργάτης σε τηλεοπτικές παραγωγές. Προσέφερε από διάφορες θέσεις τις υπηρεσίες του ως μέλος, γραμματέας και Πρόεδρος Επιτροπών Κοινωνικής Συμπαράστασης. Υπήρξε Μέλος Διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου και διετέλεσε Γενικός Γραμματέας και υπαρχηγός δράσεων αυτής. Έχει τιμηθεί με το Χαλκούν Μετάλλιο Ερυθρού Σταυρού, το Μετάλλιο Παλαιού Προσκόπου και το Μετάλλιο Αθανασίου Λευκαδίτη.
